2009/10/15

Тичборны эллеги



Цаазаар авах ял сонссон хүний сэтгэл зүйн байдал... доорх шүлгийг унших бүр энэ тухай бодно. Сократ хийгээд Бруно шиг "Ял оноож буй та нар яллуулж буй надаас илүү айн чичирч байна" хэмээх эрэлхэг зоригтон байх. Амьдралаа эргэцүүлэн бодож, үхэл өөд тайван алхах нэгэн байх. Айдас солиорлын заагт очих нэгэн ч байх. Ямар үйл, юу хийснээс үл хамааран хувь хүн “ямар хүн” болох нь хамгийн тод томруунаар танигдах мөч болов уу.

Тэгж бодохоор алаг хорвоод амьд явах хугацаа өдрөөр биш цагаар багасч, үхэл хагацлын ирмэг хором хормоор ойртон буй энэ үед шүлэг бичнэ гэдэг... нэг бодлын дэндүү emotional шүлэг гараас гарах аюултай, аль эсвэл хэт бардам, хатуу үг зонхилох нигууртай. Мэдээж сэппүкү, харакири хийхийнхээ өмнө танка бичдэг эртний уламжлалтай, дайчин хүн хэрхэн амьд явахаас хэрхэн үхэх нь хамгаас чухал гэж насаараа заалгасан самурай хүний сэтгэл зүйн байдал нэг өөр. Хубилай хааны үед Японд цаазлагдсан монгол элч Туушины бичсэн шүлэг ч бас өөр:

   Илд исгэрэхэд энэхэн бие өмхөрч одно
   Их хэргийн санааг гэвч
   Энэ илд хорихгүй.
   Салхи исгэрэхэд үүлс хуйларч одно.
   Санаа зориг хоёрыг гэвч
   Салхи ч, илд ч мохоохгүй.
   Наран мандахаас
   Шингэх хязгаар хүртэл
   Их Юан улс ялан дийлсээр байх болно.

Харин дорно биш өрнө гэвэл миний хувьд цаазаар авах ялын өмнө бичсэн шүлгийн хоёрхон оргил байна. Нэг нь “Удахгүй муу хүзүү минь бөгсний хүндийг мэдэх болно” гэсэн тэрслүүт Вийоны ёгт дөрвөн мөр. Нөгөө нь Тичборны (Chidiock Tichborne) бичсэн энэхүү эллеги юм. Гэхдээ мэдээж, ийм шүлгэнд оргил тогтооно гэдэг... тиймэрхүү л дээ.

16-р зууны Англид амьдарч байсан католик шашинтай Тичборн бол Элизабет хатан хааны нууц аллага зохион байгуулахад оролцсон хэргээр цаазаар авахуулж, Шотландын Мэри Стюартын (Mary Queen of Scots) төлөө амиа золиосолсон олон эрчүүдийн нэг болсон түүхтэй. Дундад зууны Англид эзэн хааны эсрэг хуйвалдааныг "treason" гэх бөгөөд хүн алах, хулгай хийх гэмт хэргээс ч хавь илүү хатуу харгисаар шийтгэдэг байв. Treason-ы ял нь "hanged, drawn and quartered" (дүүжилсний дараа бүрэг амьсгалтай дээр нь гэдэс дотрыг нь гаргаж мөчлөх) тул цаазын орой шүлгээ бичиж суусан Тичборныг юу хүлээж байсныг бодохоор арын үс босмоор аймаар.

Цаг үеийн хатуу ширүүнд олон хүн шийтгүүлсэн ч цаазын индэрт гарахаасаа өмнө бичсэн ганц шүлэг нь Тичборныг олноос онцолж, он цагийн нугалаанд мартагдахааргүй болгож мөнхрүүлжээ. Залуу хүний авьяас ганцхан шүлэгт зангирч, одоогоор хараахан амьд боловч тун удахгүй агаар амьсгалах хувьгүй болохоо “And now I live, and now my life is done” гэсэн нь нэг л аймаар, цөвүүн атлаа нэг л тайван...

   Chidiock Tichborne (1558-1586)

   My prime of youth is but a frost of cares,
   My feast of joy is but a dish of pain,
   My crop of corn is but a field of tares,
   And all my good is but vain hope of gain;
   The day is past, and yet I saw no sun,
   And now I live, and now my life is done.

   My tale was heard and yet it was not told, 
   My fruit is fallen, and yet my leaves are green,
   My youth is spent and yet I am not old,
   I saw the world and yet I was not seen;
   My thread is cut and yet it is not spun,
   And now I live, and now my life is done.

   I sought my death and found it in my womb,
   I looked for life and saw it was a shade,
   I trod the earth and knew it was my tomb,
   And now I die, and now I was but made;
   My glass is full, and now my glass is run,
   And now I live, and now my life is done.

P.S. Шүлгийн эхэнд Tychbornes Elegie, written with his owne hand in the Tower before his execution (цаазын өмнөх шөнө Тауэр цамхагт өөрийн гараар бичсэн болно) гэсэн тайлбар байна.

2 comments:

Anonymous said...

"Сократ болон Бруно шиг ял оноож буй та нар яллуулж буй надаас илүү айн чичирч байна гэх эрэлхэг зоригтон байх." + Joan of Arc, bas neg Tychborne.
Carl Dreyer-n "La Passion de Jeanne d'Arc" -g ta uzsen bx. Uzeegui bol uzeerei. Yag ene tuxai garna.

Uxliin talaarxi Yaponchuudiin uzliin tuxai "Nitobe Inazo - Bushido"-s unshij nileen sain oligoson. Tend gardag ax duu xoyoriin harakiri bas aimshigtai buguud gaixaltai...

Exnii Mongol cergiin shuleg ix taalagdlaa. Neg tiim omog bardam, zurx zorigtoi ...
Xaanaas neeree ene shulgiig olson be?

Xarin tiimee "orgil togtoono" gedeg tiimerxuu... Gexdee magadgui bid nar l medexgui boloxoos bish ene 2-s uur iimerxuu gaixaltai shuleg baij bolox yum...

Tichborne Elegie mash ix taalagdlaa. Yalanguya exnii badag

"My prime of youth is but a frost of cares,
   My feast of joy is but a dish of pain,
   My crop of corn is but a field of tares,
   And all my good is but vain hope of gain;
   The day is past, and yet I saw no sun,
   And now I live, and now my life is done." - Tuuniig bodoxoor unexeer xaramsaltai, ui gashuutai. Gexdee tsaanaa neg shazruun.

Bayarlalaa, elegy-g unshij goy inspiration awlaa :)

Bumbuulei

Сүрэн said...

>Bumbuulei

Bayarlalaa Bumbuulei, iim saihan comment uldeesniig chin unuduur l usnhlaa. Mongol shulgiin ehiig neteer tenej baigaad olson shig sanana...yag haanaas gedgiig helj medehgui ni...sorry.